گویش کچومثقالی

فرهنگ لغت (واژه نامه) مردمان کچومثقال
سید حسین میر کاظمی و سید مسعود فقیه زاده
بازبینی و اصلاح: حامد قاسمی پور

الف

آباجی : خواهر
آبدوغه : آب لَمبو
آقوری : نوعی بازی کودکانه با خاک و آب
آلوچه : گوجه سبز
آرتْ : آرد
آسیابونه : حشره ای که در بیابان خـاک را بصورت تنوره آسیاب در می آورد ( برای شکار)
آنتیک : انتیک ، عتیقه
آزگار : گذشت زمان (یکسال آزگار: کنایه از یکسال گذشته )
آونگون : آویزان
آسّونه : پله ورودی درب
آسیابچی : آسیای سنگی کوچک
اَج : خار یا چوبی که به دست فرو رفته است .
اِختلاط : صحبت کردن با هم ( هم صحبتی )
اُرُسّی : کفش
اُرچین : پله
ایشِچه : بختک
اَکمْ : تِرِک
اَماری : تابوت
اَزرَق : آدم بد هیبت
اَلُومه : مترسک
اَدکلی : تصادفی-اتفاقی
آسیابونه مو در کُن : نوعی بازی
نِسّا : اشاره به نزدیک
اُنِسّا : اشاره به دور
اِلاّ اینه : آیا غیر از این است؟
اَکّی اَلان : همین الان
اُوچی : عجب (اوچی پِسری‌: عجب پسری)
اِسْپُک : سیم پره دوچرخه
اشْکاف : گنجه
اَصّی : اصلاً
اِشکِل : گرفتگی عضله
اِشنُون: نوعی ماده گیاهی کوهی جهت شستن لباس
اِلخی : هرز ( هرزه )
اُوِچّو : نوعی سبزی باغی برای آش
اِنگِل : اَنگَل
اُگور : اُخت ، همبازی
اِنگار : مثل اینکه
انگار گردن : ترک کردن
اِعراض : ترسیدن
اَعیون : اعیان ، اشراف
انجیر فعله : انجیر پیش رس
آبتراش : پوست هندوانه را با قاشق تراشیدن
آب بِتو : آبکی
اَشو مَشو: نوعی بازی و نمایش دست با گل محمدی

بُوکِن : تونلی در تپه خاکی
بُخْچه : پارچه ای چهار گوش برای لباس ، نان و غیره
بِزلّ بِزل : باران شدید (رگبار)
بالاخونه : طبقه دوم خانه
بِرین : روزنه ، درز
بُزمِجه : سوسمار ( مارمولک بزرگ سیاه )
بادیه : ظرف سفالی بزرگ برای خمیرگیری
بیخْتَن : اَلَک کردن
باخْسوره : پدر زن-پدر شوهر
بُجور : بِگَرد ، پیدا کن
بُقمه : مانع
بَسُّو : ظرف سفالی یا گِلی برای نگهداری ماست ، روغن ، ترشی و غیره
بُزِش میجِّه : یه چیزیش می شه
بالاپوش : کنایه از لباس گرم
بَدْبَدْ : نوعی بازی کودکانه ( مانند زو )
باکی نداری : یک تعارف روزمرّه بمعنای این که خوب هستی ؟
باس : بایست ( باید )
بِجِّه : بدو ، زود باش
بُتِه مولگیره : نـوعی علف بـاغی که به لباس می چسبد ( کنایه از آدم سِمِجْ)
بَلِک بَلِک : چاخان کسی را کردن
بَنا : قرار ( بنابود : قرار بود )
بُنْجُ و بُرْ : همگی ، دسته جمعی
باهو : بازو
بُقِه : اماکن متبرکه
بِنْزیل : بنزین
بِدار: تابانیدن

بِیلِه : نوبت

پَس افت : پس انداز
پَرْ پَرِه : پروانه
هپَتَرِه : عوارض بعدی
پیت : گالن حلب
یپیلو : سوراخی برای عبور آب از زیر دیوار
پِلْپِلی : تِلو تِلو خوردن
پیزُور : هندوانه زیر بغل کسی گذاشتن
پاشوره : جوی اطراف حوض برای شستن پا
پارسَنْگ : وزنه ای برای تعادل دو طرف ترازو ، پاره سنگ
پِیْوال : دنبال
پِکوندَن : بند کردن ( در مورد تسبیح یا اسپند بکار می رود )
پاوازه : پا برهنه
پُوره : شوره سر
پیازقِلا : نوعی گل رنگی که در باغ ها در ایام عید می روید .
پاجِشْ : پاجوشدرخت
پیاله : ظرف کوچک
پایْن : پایین
پِکْش : علاقه به کسی پیدا کردن
پِشولو : حشرات ریزی که در برنج یا حبوبات پیدا می شوند.
پُوزِه : چانه ( پوزه باریکه : کنایه از کسی که چانه کوچک و لاغری دارد )
پارو دومبیش نزار : کاری به کارش نداشته باش
پیشاب : کنایه از ادرار
پُم بنزیل : پمپ بنزین
پاچه ورمال : کنایه از آدم شارلاتان
پیله کردن : سماجت کردن
پایه : چوب دو شاخه ای که زیر درخت یا داربست می گذارند
پیلیچ : له شدن چیزی
پَسّا : نوبت
پَسا چینی : چیدن باقیمانده میوه جات پس از جمع آوری اولیه
پُلْکِه : سر شاخه درخت
پورت زدن: کپک زدن
پول پول شدن : خُرد شدن ، تکه تکه شدن
پیشو : خواندن بَرِّه
پیشولی : حشراتی که در اطراف حبوبات ، برنج و … جمع می شوند .
پلیچ : له شده
پنا : جایی که بادگیر نیست .
پائون شوهر : دختر دم بخت
پِک : کتک زدن ( معمولاً در هنگام بازی مازباریک و پولی انجام می شود )
پُک : پریدن(پُک زدن بزاز چینه ها در باغ )
پاپله : گره کردن دست ها جهت کمک به عبور کسی از ارتفاع )
پس پسی : عقب عقب

تَنْگُل : بِشکَن زدن
تَنْدِه : چغاله
تیرمای : نوعی بیماری کودکان در فصل گرما
تَنْگِ دیفال : کنار یا گوشه ی دیوار
تاس بادیه : ظرف مسی بزرگ که بیشتر برای شیر دوشی استفاده می شود .
تخته : یک قطعه زمین
تُلْ تُلی : کنایه از پُرز و کُرک
تِلاش : قطعه سنگ بزرگ ، پهن و کم ضخامت
تِقال : تقلب کردن در بازی
تِریین : درخت بید
تَرْکِه : چوب باریک تازه روئیده درختان
تَکِّه : بُز نَر
تِگرس : تگرگ
تَسمه : گمربند
تارومِه : نَرْدِه
تَقَلاّ : تَلاش
تاپو : مخزن بزرگ گِلی برای نگهداری گندم و جو و غیره
تَلْ : تَپِّه
تُمُّون : شلوار
تِنِبی : اتاق عقبی
تُرْ تُرِه : غلتک
تار دادن : کنایه از فرار دادن کسی
تاسه : ویار
توبره : کوله پشتی
تخته زده : گفتاری نفرین گونه ، کنایه از تخت مرده شوی خانه
توفیر : تفاوت
تِلِکِه بندی : سَرِهَمْ بَندی
تِجیر : پرده
تورْک : آبله ( هم به معنای دانه انار یا دانه انگور)
تُوقُلی : بَرِّه یکساله
تُرْ تُرونه : غَلْطَک
تُو تُو : صدا کردن مرغ و خروس برای دانه دادن
تَذْکِرِه : پاسپورت
تُلْ : ذَرِّه ( یه تُلْ : یک ذَرِّه )
تِرِش : علف هرز
تو پُک زدن : کنایه از تو دهن کسی زدن
ته دولیده : گرسنه شدن
توکشیدن : پایین کشیدن ( کنایه از پایین کشیدن فتیله چراغ )
تِلَنْگِه : خوشه ( تِلَنْگِه انگور : خوشه انگور)
تُورْ کُوفِه : آبِلِه کوب
تَنگِ غُروب : نزدیک غروب آفتاب
تاپه: پهن گاو

تقز: مُزدِ کار

جُسَّن : پیدا کردن
جَلْدی : زودی
جوق : جوی
جهندَم : جهنم
جَعْدِه : جاده
جَخْ : هنوز
جُوم : کاسه مسی یا رویی
جُوم چی : کاسه کوچک
جار : لوستر
جَوال : کیسه مخصوص گندم و آرد
جُمْ خوردن : تکان خوردن
جاپریدن : ترسیدن
جیزغال : جوجه پرندگان که هنوز پر در نیاورده اند .
جَلَبْ : کنایه از آدم حقه باز و ناخاله
جُبِّه : نوعی رخته خواب که فقط با چند لایه پارچه درست می شد و پنبه نداشت .
جاکن شدن : کنده شدن (دلم جاکن شد : دلم کنده شد )
جُوسِّه : پُز
جَدِّه : مادر بزرگ

چَنگول : وِشکون
چُوچُو : دارکوب
چایدن : سرما خوردن
چوری : جوجه
چارقد : روسری چهارگوش بزرگ
چادُر شب : چادر معمولی رنگی
چاچَّب : چـادر بـزرگ ، مثـل چـاچب رختخواب
چراغ بادی : فانوس
چِلِّه : نخهای تار در قالیبافی
چول : چوب مخصوصی که در خروجی آب استخر استفاده می شود .
چوب رَخْکُوفِه : چوب مخصوصی برای شستن لباسهای سنگین یا پتو و جُبِّه و غیره
چارصُفِه : ایوان بزرگی در خانه های قدیمی
چَپول : دست زدن ، کف زدن
چُلاق : لَنْگ
چاق شدن : خوب شدن
چَزِّه : نوعی بوته بیابان
چِفْت : وسیله ای برای بستن درب
چِفْت : دکمه
چِکِّه : قطره
چُومْ کِشی : کوبیدن خرم گندم و جو
چادُر چاقچور : آماده شدن خانمها برای مهمانی رفتن
چَرخ لیْسِه : نوعی پرنده
چی معلوم : از کجا معلوم
چالاپ چالاپ : دست زدن توی آب
چِزّوندَن : اذیت کردن
چیزِّه : گوشت یا دمبه سرخ شده
چِلْ وَرَقِه : شیر دان
چراغ از چشم پریدن : ضربه محکم به سر کسی خوردن.
چُسولو: خرچوسونه
چولوزیده : مچاله
چو انداختن : شایعه کردن
چینِه : دیوار
چای سنگین : چای پررنگ
چکیدن : در رفتن
چالچی هسته خرما : نوعی بازی

حُکماً : حتماً
حَکَمْ : فشار

خاسْرو : مادر زن
خیاسْ : خیال
خِشون : چهار شاخ
خِرِفِه: غده ریز به اندازه عدس در مغز گوسفند
خُو: هَمْ
خیگوره: جوجه تیغی
خوش خِبِرِه: کلاغ با پرهای سیاه و سفید-قاصدک
خِزونْ: خَزان
خُمْرِه: ظرف سفالی بزرگ با دهانه باریک برای سرکه ، رب و غیره
خَفْت: اشتباه
خایِه حَلاجی: کنایه از کسی که بر اثر سرما می لرزد .
خونِ کَفْتَر: اشاره است به قرمز بودن چیزی و بیشتر به هندوانه می گویند .
خروس بی محل: کسی که کاری را غیر از وقت معمول انجام می دهد .
خِشْم : قهر کردن
خیگورِه به گَردِش : کنایه از آدم چاق و چله
خالِه چیلیکه: کسی که مرتب به همه جا رفت و آمد می کند .
خاکِه: ریزه ، زره ( یه خاکه : یک ذره )
خاگینه: پختن تـخم مـرغ همراه بـا سبزی هایی مثل : شوید و تره و غیره
خیکچه ماست: مَشْک ماست
خُنجْ: نوعی آفت
خروس خون: صبح زود

دَقّ آفتاب : آفتاب داغ و سوزان
دَمْپِزِک : پختن برنج با ماش ، عدس ، لوبیا و غیره بصورت دمی
داکوچی : دالّی
دخْلی ندارِه : خیلی بهتر است .
دَسْگِرا : دستگیره
دور از جناب : بدور از شما
دَرْبِچِه : پنجره
دَسْتون : اتاقی برای نگهداری اثاثیه ( اتاق غیر نشیمن )
دیفال : دیوار
دُوری : بشقاب
دَلِّه : دبِه
دَمادون : سوراخی در قسمت پایین تنور
دم کوفِه : مشت زدن به کسی بصورتی که بدنش کوبیده شود .
دَواچّی : کهنه زیر بچه ( به جای پوشاک امروزی )
دوش کردن : بغل کردن بچه
دارقی : صدایی که درهنگام خوردن سر انسان به جایی شنیده می شود .
دَرْ بِدر شُدِه : نفرین یا فحاشی به کسی
دِیالاّ ( دِبُدو ) : زود باش
دِغُّ و دِلی : تلافی
تو دُونی و خدا ( تو دُونی جَدِّت ) : قسم دادن به کسی
درِ صِّلا : در اصطلاح
دَسْخالِه : داس کوچک
دُروشیدن : لرزیدن
دست بیار و رو بشور: کنایه از اتمام کار و تمام شدن چیزی
دَمُ دول : فرارسیدن وقتی
دست نماز : وضو
دِل غَشِه : ضعف در بدن
دُم سیخ کردن : مردن
دِق کردن : سکته کردن
دِل روز : شب مهتابی

ذَرْع: واحد طول
ذُرِکْ مَکِّه : بَلال
ذِلِّ گرما: گرمای شدید

روم به شما نیست: اصطلاحی که هنگام ادای کلمه ای زشت به کار می برند
روز بِه بَرْ: هنگام روز ( تا وقتی روز هست.)
را آب : آبی که پس از قطع کردن در جوی جاری است تا تمام شود .
ریشه دراومِدِه (ریشه به آفتاب افتادِه ): نوعی نفرین یا فحاشی به کسی
رخت : لباس
رَفْ : طاقچه بالای اتاق
راخود: به سوی خود ( کنایه از آسوده بودن ، مثل این عبارت : آب را ببند و برو را خود )
ریگ : سنگ ریزه ، شن درشت
رودا بُشُور: صورت خود را بِشور
رو وازِه: کنایه از کسی که خوابیده و چیزی روی خود نیانداخته است .
روده راسا: بیرون روی
رُونده: آبستن شدن گوسفند

زِه : صَمغِ درختـان که از تنه آنها بیرون می زند
زِنَخْدون : چانه
زُبِه : نوعی آش ( آشِ ذرت )
زِوَرْ : دهان
زیرپا کِشی : پرس و جو کردن
زیر جولِکی : کاری را پنهانی انجام دادن
زِلّ : کنایه از ماستی که از تُرشی قُل می زند .
زِکْ : خیلی تُرش
زَمْهَریرْ : جای خیلی سرد
زِد و برخوردی : اتفاقی ، تصادفی
زبون به گلو نَبُردن : مدام گریه کردن
زنبور گیره : نوعی حشره که زنبور شکار می کند .
زهره ترک : ترسیدن
زیر جُلِکی: یواشکی

سَنْگبَنْد: سنگچین
سُقُلْمِه ( سُقُرْمِه ): مشت زدن
سَر دَماغ: سَرِ حال
سَرْکِیف: سَرِ حال ، شاداب ، خرم
سَحَلِه : خوردن سحره در ماه مبارک رمضان
سوتال‌:‌خشک شدن محصول در اثر بی آبی
سِگِرْمِه: اَخم
سُوبو: کوزه
سارُق: بُخْچِه ، پارچه چهار گوش بزرگ برای بستن چیزی در آن
سُکْ : چوب نازک خشک (سُکِ کبریت: چوب کبریت)
سُکِ پَری پـا: کنـایه از آدم خیـلی لاغـر ( بیشتر در مورد بچه ها به کار می رود)
سالات: سالاد
سولاخ: سوراخ
سماخپالون: آبکِش
سیوه: گِل مخصوص اندود کردن پشت بام (اندود کردن: مالیدن گِل بر بام و غیره)
ساباط: معبَری که بالای آن پوشیده است .
سفیدآب: روشور
سِبْدال: درخت سپیدار
سَرْخ: استخر
سیرُوک: نان مخصوصی که با روغن تهیه می شود .
سرادَس: زود به زود ، پشت سَرِهم
سِجِلْت: شناسنامه
سامون: مَرْزسِرَقِه: وسیله ای برای زمان آبگیری(‌واحد زمان فقط برای آب بمدت۱۳ دقیقه)
سَقَط: مُردن ( در مورد حیوانات)
سیا به سیای: تعقیب کردن کسی
سَری جَدِّت: قسم دادن به کسی که سید باشد .
سِنْدو سال: سن و سال
سُدِّه: سرما خوردگی شدید
سَرو گوش آب دادن: سَر از کار کسی درآوردن
سَما: به گریه افتادن و ساکت نشدن بچه را گویند .
سُماجین: رفت حیوانات داخل کرت محصولات و لگد مال کردن آنها
سُقُل: سنگ

ساعت آبگرم: عافیت باشِه

شَصْتیر : خیلی سریع و تند
شالی : گونی بزرگ
شب بَنْد : چفت پشت درب که شب آن را می بندند .
شِتْ : شَل
شومْ : شب
شَنْگ : یک نوع گیاه
شالغَمْ : شلغم
شِکومْ : شُگون ( کنایه از چیزی که تبرک شده باشد )
شاهَنْگ : اهرم بین دو کفه ترازو
شِمْلِه : گونی خیلی بزرگ که از کاه آن را پر می کنند ( کنایه از آدم شکم گُُنده )
شاسیا : نوعی پرنده با بالهای سیاه رنگ
شازرده : نوعی پرنده با بالهای زرد رنگ
شونه سَرْ : نـوعی پـرنده که یک تـاج مانند شانه بالای سر خود دارد .
شالْغَمْ آب : نوعی آش که با شلغم تهیه می شود .
شُوشْ : چوب توخالی ( نی )
شیل : چوب ترِ باریک که تازه روئیده باشد.
شِرا : نوعی زخم یا دمل
شَبْ کورِه : خفاش
شولی : آش رقیق مثل شولی اوچو
شیلنگ و تخته : قدمهای بلند
شُور : شستن (یک شور رفتن : یکبار شستن)
شِنَر : چـوبهای بـزرگی که پایین درخت می روید .
شغال خوان : سَرِ شب

صفه گذاشتن : پشت سر کسی حرف زدن
صاب مرده : در هنگام عصبانیت به حیوانی یا شیئی گفته می شود .

طیفون : طوفان
طِناف : طناب
طاق روفِه : جارو سقفی
طاق : سقف
طاقچِه : عقب رفتگی در دیوار برای قرار دادن چیزی
طیاره : هواپیما

عَلِف چینه : وسیله ای برای جمع کردن علف
عَلَی اله : هر چه باداباد
علی صَمَدْ : به هنگام نارضایتی از انجام کاری یا به چیز بد قِلِق گفته می شود .
عَیْب : زشت
عَکْسِه : عَطسه
عَیْد : عید
عارض : شکایت
عُود : برگشت ( کنایه از خوب شدن زخمی و دوباره زخم شدن همان محل )

غَلْ بیل : غربال

قید چیزی را زدن : منصرف شدن
قِلیف : ظرف مسی دردار برای پختن غذا ( بیشتر بـرای زیـر آتش کردن استـفاده می شود .)
قایم کردن : مخفی کردن
قاتق : مواد غذایی که همراه با نان خورده می شود .
قوزَن: آبشار کوچک ( ریختن آب از بلندی به گودی در یک جوی )
قلم تراش : چاقوی کوچک
قیسی : زردآلو
قیمه ریزه : نوعی غذا شبیه کوفته
قورمه : گوشت سرخ کرده همراه با دمبه و پیاز ( بیشتر در زمستان استفاده می شده )
قیسی آلوچه : یک نوع خورشت
قُمِه : محل خروج آب از استخر ( حفره یا سوراخ خروجی آب )
قدیفه : کنایه از حوله ای است که قدیم در حـمام استـفاده می کردنـد ، همراه بـا لُنگ( لُنگ و قَدیفه )
قال : داد
قوشِه : حمله
قلیس و قلیس : کنایه از فرو دادن غذایی که جویدن نمی خواهد .
قَنْج زدن : خوشحالی کردن
قلْقِلی : قِلْقِلَک
قامْ : ساق
قام باریکه : کنایه از کسی که ساق پای باریک دارد .
قامِ سیا : چیز بی ارزش
قُوس : یک ماه مانده به چِلِّه
قدیم و نِدیم : روزگاران گذشته
قاتِق ماش : نوعی غذا که با ماش درست می شود .
قوش : عقاب
قُلیدن : جوشیدن
قُرقُشون : یخبندان
قابِض : ضامن

کَلِّه کوت : خیلی پُر
کی کی چی : نان کوچِک
کاوندول : گیاه بیابانی برای سوخت
کِشو : زیپ
کَندال : افتادن در محلی که بیرون آمدن از آن مشکل است .
کُتْرِسِگ : بچه سگ ( بعنوان فحاشی به بچه ها گفته می شود . )
کَنّاسی : بـه کسانـی گفته می شـد که چاله های توالت را خالی می کردند .
کونابزِنِه : سنجاقک
کاروتِنِه : تار عنکبوت
کِوِرِه :کثیفی‌که روی هم انباشته شده باشد
کُلوزْنِه : کِز کردن
کَرتو : کَرْت
کُلِه : کَرت کوچک
کونالِه : باسَن
کُچِه : چوب خشک که بیشتر برای سوزاندن به کار می رود .
کادون : محل نگهداری کاه
کولی : پشت کسی سوار شدن
کُمْلیچْ : کِز کردن
کُماجْدون : قِلیف ، قابلَمِه
کله گُنجشکی : نوعی غذا
کالْ جوش : نوعی غذا که با کشک درست می شود . کُدوقِه : جُمجمه
کَلْ : سَنگ علامت در زمین
کال : کانال
کُلْک : کُرک
کِه : بستن قسمتی از جوی آب و جمع شدن آب در آن قسمت
کُکو : جغد
کَرِچّی :‌ نوعی پرنده کوچکتر از گنجشک
کاچی : غذای مخصوص منطقه که با ذرت تهیه می شود .
کِرکِرِه : نوعی آش
کُلوخْ : خاک فشرده
کِلاتور : نوعی گیاه کوهی که ریواس هم قسمتی از آن است .
کُلار : بزغاله ماده که هنوز بچه دار نشده است .
کُلاغازی : قارچ
کُلُون : قفل چوبی پشت درب
کَپِه : کفه ترازو
کُپِه کوفت : نوعی فحاشی
کُپه ماشِرا : نوعی فحاشی
کَپیدن : خوابیدن
کوفت کردن : خوردن غیر محترمانه
کُروچُّونه : غُضْروف
کَشْک و کومِه : موقعیت ولْبَشو
کورِه ، چای کورِه : چای بدون قند
کُمبوزِه : خربُزِه نرسیده
کُنْدِلِه : ظرف گِلی یا سُفالی شکسته
کادود : چیزی که خیلی دود کرده و سوخته مثل تنباکو قلیان .
کالووه : کاهی که روی قلیف می کنند و می سوزانند .
کوکوری : گُرز گیاه خشخاش
کِلِتْ کِلِت : لِخ لِخ کردن
کُلوز : محل نگهداری مرغ و خروس
کَفگیر بَرِّه : کفگیر
کاوِندول : نوعی خار بیابانی برای سوزاندن
کِلاغ گَرِه : کلاغ سیاه
کُپَنْدِه : خیلی پُر
کُجی ( بی بی بَزْرِک ) : دانه هایی که از آنها دستبندی برای چشم و نظر می سازند .
کِلون کِلون : آهسته آهسته
کهنه کِوال : چیز بی ارزش
کُندُلِه : ظرف گِلی شکسته
کا : کِه « رضا شاه : سید از جونِ من چی می خوای ؟ مدرس : می خوام کاتو نباشی . کنایه از این که می خوام تو نباشی .
که که : فضولات دماغ
کونه : رأس ( واحد شمارش درخت )

گُلُورِه : گلو ، قسمت بالای تنه درخت که به شاخه منتهی می شود .
گُردِه : پُشت ، شانه
گَرت و دولاخ : گرد و خاک
گُلِه : یک قسمت از یک محل ، یه گُلِه جا : یک قسمت کمی از یکجا
گِلِه : دُم میوه که منتهی به شاخه می شود.
گُندولو : میوه ای از یک گیاه صحرایی که شبیه توپ است و همه اطراف آن خاردار است .
گالش : کفش لاستیکی
گیرونه : هیزمهای نازک که برای آتش زدن اجاق یا سوزاندن چوب استفاده می شود .
گیچی چو : صدا کردن گوسفند
گُمِه : جوانه روی درخت
گیس : مو ( مخفف گیسو )
گرسوز : چراغ نفتی روشنایی که فیتیله و شعله آن گرد است .
گاب : گاو
گُچی : گوساله
گالِه : گیسه ای مخصوص بود برای جابجای کود و آشغال .
گور ماس : مخلوط شیر با ماست
گُمی : ظرفی حصیری گرد و در دار
گارس : قسمتی از خوشه گندم و جو که زبر است .
گِرا : بوته ذرت که هنوز سبز است .
گُلِه به گُلِه : جا به جا ( قسمت به قسمت )
گُرّو گُر: تند و تند
گاسْ : شاید ( حال )
گابود : گا باشه ( شاید ـ گذشته )
گُلَمْ : عزیزم
گِمون : خیال
گوشه زدن : کنایه زدن
گوریدن : بهم ریختن
گِزْ گِزْ : سوزش پی در پی
گُوک و چوب : نوعی بازی توپ با چوب
گوشت به جوم گرفته : کباب ماهیتابه
گِلُندی : گِلی شدن
گوگ و چوب : بازی چوب با توپ کوچک
گومبرچو : جریمه باخت بازی ( نوع انجام آن ، مثل جشن پتو در زمان خدمت سربازی است .)

لا رفتن : هدر رفتن
لوشنی : نوعی علف در مزارع
لُردْ : سنگ خیلی بزرگ
لَمْپا : چراغ روشنایی نفتی فتیله ای
لیواز : ریواس
لُودَرْ : کسی که در آب قنات سهیم است در یک طاق یا نیم طاق
لیفتی : گندیده
لِفْت و لیس : کنایه از چاپلوسی
لِشْمِه : سبزی نازک
لورچ : حرارت ، حُرْم
لا پوشونی : پنهانی، مخفی کردن یک موضوع
لّب و لوچه : لب و دهان
لُمْبوندَن : خوردن سریع و تند
لیشْتَن : لیسیدن ، پاک کردن
لِچِکْ : روسری
لودگی : هرزگی
لُغُز: کنایه
لَنترانی : حرفهای هرز و بیهوده
لیچال : حرفهای هرز و بیهوده
لَتْ : عَطش ( تشنگی ) مثل حاصل لَتْ خورد ، جِگَرم لَت داره
لوشیدن : حمله کردن
لیویر : لب آویزان
لَقُو : ماهی تابه کوچک ، شیر گرم کنی لُول : ظرف حصیری ( چوبی ) مخصوص حمل میوه مانند : انگور و زردآلو و …
لاپُرت : گزارش
لَرت : مکانی که در معرض باد و کوران است .
لُرد : بزرگ

مَضَرِّت : عوارض
مِلاج : مغز سر
مُشَرَّف : یک تعارف است (تشریف آوردید)
می سازد : کنایه از غذایی که سازگار است.
مَرغ : چمن طبیعی کنار جوی آب
موزبازی : نوعی بازی که با سنگ گرد و تِلاش انجام می شد .
مازباریک (مازومبیک) : نوعی بازی با ریگ
مَت : آخرین مرحله بازی مازباریک
مُرغ دوست :‌ مرغی که سالیان درازی است روی ‌درخت ‌چنار مرتباً عبارت ‌دوست‌ را تکرار می‌کند .
مورچه سواری : مورچه های بزرگ
ماروسُمونه : آبدُزْدَک
موسوره : سَمور
مِجری : جعبه ( صندوقچه ) چوبی کوچک برای نگهداری اشیاء قیمتی .
مَجمَع : سینی بزرگ کُنگوره دار مسی
موریک : دانه های گرد مثل دانه تسبیح
مَشرَبِه : ظرف مسی دسته دار مخصوص حمام
مولگیره : بوته ای در باغ ها که به لباس می چسبد .
مَشغول ذُمبه : مدیون
موش دُووندن : کنایه چوب لای چرخ گذاشتن
مِلِه گاب : گاو نر مَحکَمه : مطب
مَطبَخ : آشپز خانه
مالماله : مارمولک
مَفلوک : فَلَجْ ، درد مند
ماستش را کیسه کرد : حساب کارش را کرد .
موکونِه : آدم سمج ( بَندال )
ماچِکی : جنس ماده از حیوانات
مولُوت : نوعی خاک
مَن دِه بِدِه : یکسره و دائم

نودون : ناودان
نِقاله : ریگ و شن
نِظام : شلوار زنانه
نقداً : فعلاً
نون بَنده : وسیله ای که خمیر پهن شده را با آن به تنور می چسبانند .
نیم طاق : هر طاق ۲۴ ساعت آب قنات است و نیم طاق ۱۲ ساعت است .
نیم طاق دار : کسی که آب را بین لُودَر تقسیم می کند .
نا غافل : بی خبر
نِسِه گاه : محلی که آفتاب نمی گیرد و سرد است .
نَوا : اَدا
ناسو : کنایه از زخمی که دست کاری شود.
نَعنی : گهواره

وِشَنْ : باران
وارِه : قسمتی از جوی آب که مسیر آب را به جوی دیگر یا به کرتو عوض می کند .
وازمالِه : وسیله ای است برای مسطح کردن سطح خاک .
وِرْوِر : حرف زیادی ، وراجی
وُلُو : پخش کردن ، پهن کردن
وَتْلوک : نوعی گیاه صحرایی که قسمت ریشه آن خوراکی است .
وُژ ووُژه : نوعی اسباب بازی که با چوب یا درب نوشابه و کُندله درست می کنند .
وَخی : برخیز
وَرتَلاش : چوبی که از درخت می کَنند و ریش ریش می شود .
وَرخوابِه : بد خواب شدن
ویچ و ویچ : کنایه از حرفهای درِگوشی
وِزاغ : قورباغه
وَش : پخش کردن آتش با اَنبُر
وازِد : پس مانده
وَر کشیدن : کنایه از جا بلند کردن کسی که بیش از اندازه خوابیده باشد .
وَرپِلاسیده : پژمرده
ورجستن : پریدن

هرزآبه : محل جمع شدن آبهای هرز
هالولِت : برادر زن
هیمه : هیزم
هُمّون : کیسه
هَشْتَن : گذاشتن
هَس : محـل نـگهداری دام که سقف ندارد ( قبل از طویله )
هوتی کَپَلو : نوعی پرنده شبیه گنجشک
هِرِه : لبه بالای دیوار
هاپولی : بالا کشیدن
هَل : گذاشتن ( هَم هَل : ببند )
هابُرُ که داری : کنایه از دویدن یا در رفتن
هوارِش : صدای وحشتناک
هِلِ پوک : چیز بی ارزش
هُر هُری : باری به هر جهت
هوچی : شلوغ کُن
هم توطیه : هماهنگ شده ، هم خبر
هناسِه : نفس نفس زدن
هُوفُ هُوف : تند و سریع ( کنایه از خوردن غذا با وَلَع )
هِراسون : هولناک
هَرز ( هَرز رفتن ) : بیهوده ، کنایه از هدر رفتن آب
هَرز دادن : فروختن کل میوه در باغ به خریدار
هم ریش : باجناق
هلالی : پنجره های قدیمی به شکل هلال
چفت و ریزه : شب بند
هوجاله : گودی ، چاله بزرگ
هَس : طویله

یه تُل : یک مقدار
یه مُشْتِه : یک مقدار
یِتیم غورِه : نوعی اهانت (بیشتر به بچه ها )

گالری عکس کچومثقال

گالری عکس کچومثقال

نظرسنجی